اخبار داخلی دانش و فناوری کتاب درمانی در خانواده

هموطن , يكشنبه 12 تير 1384

کتاب درمانی در خانواده

از جمله مزایای عمده این تکنیک درمانی گستردگی آن و عدم تعلق و تعصب به یک رویکرد درمانی است

مطالعه تغذیه روح است و همان طور که در یک خانواده بحث تغذیه جسم جزو مهمترین مسائل مطرح شده است بحث ضرورت کتابخوانی و مطالعه نیز باید از اهمیت خاصی برخوردار باشد.
اما متاسفانه کتاب جزو کالاهایی است که به ندرت در سبد خرید خانوار قرار می‌گیرد از این رو دکتر مهدی کرمی، روانشناس در مقاله‌ای در دو بخش به تشریح ضرورت‌های مطالعه در خانواده پرداخته است تا به این وسیله فواید کتابخوانی برای هر یک از اعضای خانواده و تاثیر آن بر پیشرفت این اجتماع کوچک بر خوانندگان روشن شود.
دکتر کرمی در این مقاله تاکید به ضرورت مطالعه

	" آنچه بر اهمیت مباحث یاد شده می‌افزاید این واقعیت است که کتابخوانی امروزه جزو مکمل‌های روان درمانی بوده و تحقیقات پژوهشگران علوم انسانی بر اهمیت آثار درمانی و بلند مدت این روش اشاره دارد... "

برای همه اعضای خانواده از کوچکترین عضو تا بزرگترین را دارد و در مقاله خود یادآور می‌شود که عادت به مطالعه نتیجه یک واکنش رفتاری است که عموما از طریق مشاهده یا انگیزه‌های درونی در فرد ایجاد می‌شود.
تجربه ذهنی شما بعد از مطالعه یک کتاب یا یک مقاله خوب چگونه است؟ چرا برخی از کتاب‌ها و نوشته‌‌های مجلات و روزنامه‌ها اثر مطلوب و ماندگاری را بر خواننده می‌گذارند؟ کیفیت ارتباط ایجاد شده بین خواننده و نوشته مورد نظر از دیدگاه روانشناسی چگونه ارزیابی می‌ شود؟ یا بالعکس اثر تخریبی با کتاب یک هر نوشتار دیگری بر ساختار ذهنی و روانی فرد تا چه حدی است؟
آنچه بر اهمیت مباحث یاد شده می‌افزاید این واقعیت است که کتابخوانی امروزه جزو مکمل‌های روان درمانی بوده و تحقیقات پژوهشگران علوم انسانی بر اهمیت آثار درمانی و بلند مدت این روش اشاره دارد. از جمله مزایای عمده این تکنیک درمانی گستردگی آن و عدم تعلق و تعصب به یک رویکرد درمانی است. عبارت مورد نظر به این معناست که هر رویکرد روان درمانی می‌تواند از روش کتاب درمانی استفاده کرده و قواعد روانشناختی خود را تحت عنوان کتاب درمانی به مراجعان خود ارائه کند.
امروزه در اکثر مراکز مشاوره و روانشناسی از جزوات تکمیلی استفاده می‌شود که محتوای ضمنی آنان شامل موضوعات و راهکارهایی است که ارتباط مستقیم با جلسات درمانی مراجع یا مراجعان دارد. اجازه بدهید در تشریح مطالب یاد شده از یک مثال استفاده کنیم. تصور کنید زوج جوانی به منظور تشکیل خانواده و دریافت خدمات مشاوره پیش از ازدواج تحت راهنمایی و مشاوره قرار گرفته‌اند. در نخستین برخورد مشخص می‌شود که شناخت تفاوت‌های فردی و بخصوص تمایزات

	" آنچه که می‌تواند به تداوم روند درمان در خارج از محیط کلینیک و بدون نیاز به حضور مداوم درمانگر یا مشاور کمک کند ارائه کتاب یا جزواتی است که به زبانی ساده و عاری از اصطلاحات کارشناسی فراهم شده... "

جنسی و ذوقی برای آنان از اهمیت خاصی برخوردار است و طبیعتا همانند اکثر مراجعان اطلاعات آنان در این خصوص کافی نبوده و با تحریف و اغماض همراه است.
آنچه در شرایط یاد شده از حساسیت لازم برخوردار است ارزیابی و بازبینی نگرش‌ها، باورها، عقاید، تجارب خانوادگی، گروه همسالان، تحصیلات، شغل و حتی ازدواج است که می‌تواند در تعیین نوع باورها و نگرش‌های فعلی فرد بسیار راه‌گشا باشد. در مورد اخیر بررسی موارد بالا جزو لاینفک هر اقدام روان‌شناختی است. و در تمامی مراکز مشاوره و روان‌شناسی به صورت یک سنت همگانی بدل شده است؛ اما آنچه که می‌تواند به تداوم روند درمان در خارج از محیط کلینیک و بدون نیاز به حضور مداوم درمانگر یا مشاور کمک کند ارائه کتاب یا جزواتی است که به زبانی ساده و عاری از اصطلاحات کارشناسی فراهم شده و واجد دیدگاه‌های تخصصی یا حتی تجارب شخصی روانشناس باشد.
البته طرح چنین پیشنهادی به معنای تعلق این روش به رویکردهای علمی معاصر نیست بلکه می‌توان آثار مطلوب آن را در تاریخ و عبارات اندیشمندان پیشین نیز مشاهده کرد.
در قدیم حکما انسان را نیازمند دو نوع تغذیه می‌دانستند. تغذیه جسمی و تغذیه روحی. در خصوص نوع اول حکما و اطبا علاقه‌مند به بررسی ماهیت غذا بودند زیرا عقیده داشتند غذا تامین کننده سلامتی است و باید متناسب با مزاج انسان استفاده شود.
آنان در توجیه دیدگاه خود از منابع دینی به ویژه قرآن استفاده کردند. به نظر آنان توصیه‌های اجمالی این کتاب انگیزه لازم را برای پژوهش بیشتر در خصوص غذاها و خواص درمانی آنها مهیا ساخته و انسان را به تامل بیشتر در آن دعوت کرده است. آیه 24 سوره عبس که انسان را به تحقیق در خوردنی‌ها موظف کرده نمونه‌ای

	" در قدیم حکما انسان را نیازمند دو نوع تغذیه می‌دانستند. تغذیه جسمی و تغذیه روحی. در خصوص نوع اول حکما و اطبا علاقه‌مند به بررسی ماهیت غذا بودند زیرا عقیده داشتند غذا تامین کننده سلامتی است و باید متناسب با مزاج انسان استفاده شود... "

از چنین توصیه‌هایی است.
اما در خصوص تغذیه روحی یا بهداشت روانی که سابقا حکما آن را حلب‌النفس یا طب روحانی می‌خواندند هرآنچه که بتواند به تامین بهداشت روانی فرد کمک کند حائز اهمیت است. در این خصوص سلامت غذاها، شرایط اقلیمی، استراحت و خواب، حرکت و ورزش، سلامت دستگاه گوارش و پرهیز از استرس ها و اضطراب‌ها از روزگاران قدیم جزو دستورات اطباء پیشین بوده است در کتب طب سنتی این توصیه‌ها را تحت عنوان سته ضروریه می‌شناختند و در رعایت آنها دقت لازم را به عمل می‌آوردند.
هرچند غلبه فکری آن عصر در حوزه درمان بر محوریت دیدگاه طبی استوار بود ولیکن وجود منابع غنی دینی و فرهنگی باعث شد تا بخش اعظمی از تلاش‌های طب روحانی متوجه قرآن و فرهنگ ملی و بومی شود. در این خصوص اشارات اخلاقی و اجتماعی قرآن و بهره‌گیری از اشعار و ادبیات کهن به نوعی مقدمات لازم را برای توجه عموم به کتاب و کتابخوانی مهیا کرد. اوستا و قرآن به صورت رسمی از نخستین کتبی هستند که به صورت اشاعه کلامی مورد توجه مردم قرار گرفتند و دستورات آنان سرلوحه زندگی ایشان شد.
با افزایش تقاضا برای دریافت کتاب، فرهنگ رایج کتابخوانی روندی صعودی یافت و افراد بی‌شماری تحت عنوان کاتب مشغول به کار شدند؛ اما با این حال عمده درخواست مردم متوجه دریافت قرآن بود. با گذشت زمان و ایجاد انشعاب در نگرش‌های فکری و ظهور تحولات اجتماعی میزان تنوع کتاب نیز افزایش یافت، اندیشمندان بی شماری سعی در نگارش کتاب کردند و مراکز علمی از وضعیت انحصاری و تک محوری خارج شده و کتابخانه‌های متعددی ساخته شدند. این روند در جهتی مثبت ولیکن با افت و خیزهای متعدد به حرکت خود ادامه داده تا در عصر حاضر نه تنها از کتاب جهت انتقال اطلاعات و آموزش محصلان استفاده شود بلکه بتوان اهداف درمانی را نیز از آن انتظار داشت.
از لحاظ روانشناسی عادت به مطالعه نتیجه یک واکنش رفتاری است که عموما از طریق مشاهده (مشوق‌های بیرونی) یا انگیزه‌های درونی در فرد ایجاد می‌شود.