اخبار داخلی فناوری اطلاعات به اس ام اس ایرانی تکیه نکنید!

شنبه 19 دي 1383

به اس ام اس ایرانی تکیه نکنید!

SMS یا سرویس پیام کوتاه (Short Message Service) خدمت ارزش افزوده ایست که روی بستر شبکه GSM تلفن همراه ارائه میشود و بوسیله آن مشترکین قادر خواهند بود به یک دیگر پیام های نوشتاری ارسال کنند.

چیست ؟ SMS::
سرويس SMS ابتدا در سال 1991 در اروپا و در شبكه بی‌سيم به كار گرفته شد. در سال 1998 در كنار سيستم PCS با تكميل فناوریهای CDMA و TDMA، SMS در بین مشترکین محبوبیت غیرقابل پیشبینی ای یافت و در جايگاه واقعی خود قرار گرفت.اين سيستم با قابليت Point to point (از يك مشترك به مشترك ديگر) و Point to multipoint (از يك مشترك به چند مشترك) و روش ارسال پيام، به طور عمومی توانسته است از يك طرف جايگاه با ارزشی را به لحاظ اقتصادی برای اپراتورهای ارائه دهنده خدمات GSM و از طرف ديگر تسهيلاتی و سرویس های ارزش افزوده و کاربردی فراوانی را برای مشتركان فراهم آورد.
:: SMS در ایران
تا ده سال بعد از ورود و راه اندازی تلفن همراه منوی SMS گوشی های تلفن مشترکین یک قابلیت "اضافی" و "بدون کاربرد" بود چرا که سرویس کوته پیام به مشترکین ارائه نمیشود و آن دسته از مشترکینی که میخواستند از همه قابلیت های گوشی هایشان استفاده کنند از این منو بعنوان دفترچه یاداشت یا نوتپد استفاده میکردند!
همانطور که خود شبکه تلفن همراه ده سال دیرتر (آنهم دست و پا شکسته) وارد ایران شد سرویس کوته پیام هم تقریبا ده سال بعد از ورود تلفن همراه به ایران (وباز هم دست و پا شکسته) به مشترکین ارائه شد، تا جایی که نگارنده به یاد میآورد "کوته پیام" اولین بار در نمایشگاه تلکام 2002 در غرفه شرکت مخابرات ایران زمزمه شد:
گروهی از دانشجویان مخابرات و کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف در قالب تیمی با عنوان "هدهد" به سرپرستی دکتر جلیلی روی طراحی و راه اندازی SMS Center کار میکردند.آنها روی دو آنتن BTS دانشگاه شریف و نمایشگاه بین المللی تهران تجهیزات خود را نصب کرده بودند و ارسال و دریافت پیام نوشتاری را از گوشی متصدی غرفه با گوشی دکتر در بخش دیگری از نمایشگاه را در مقابل چشمان حیرت زده بازدیدکنندگان به نمایش گذاشته بودند! تیم هدهد اولین و تنها مرکز SMS کشور را با قابلیت پشتیبانی از رسم الخط فارسی راه اندازی کرده بود. بعد از مدتی تیم هدهد تبدیل به شرکت تحقیقاتی امن افزار گستر شریف شد که با حمایت و پشتیبانی دانشگاه صنعتی شریف و اینبار هم با سرپرستی دکتر جلیلی روی پروژه مرکز SMS و سرویس های ارزش افزوده آن کار میکرد که در نهایت موفق به طراحی و تولید دو روایت SMS Center و سرویس ارزش افزوده پیک آسا شدند.
:: چشم بادامی ها وارد میشوند!
فعالیت های تحقیقاتی تیم دانشگاه شریف ادامه داشت و اولین ورژن از پک SMS Center این تیم آماده تجاری شدن بود تا آنکه شرکت مخابرات ایران رسما تصمیم به خرید و راه اندازی مرکز SMS برای مشترکین تلفن همراه گرفت و در نهایت در زمستان 81 علیرغم وجود پتانسیل و محصول ایرانی مشابه مناقصه خرید،نصب،تجهیز،راه اندازی و آموزش پرسنل را به شرکت ZTE چین واگذار کرد!!!
:: بالاخره شروع شد
در بهمن 81 شرکت مخابرات ایران نخستین سرویس ارزش افزوده مبتنی بر بستر SMS را زیر بار آزمون برد،این سرویس پیجینگ بود که در آن کلیه مشترکین تلفن همراه و مشترکین تلفن ثابتی که سوئیچ مرکز تلفن محلیشان مبتنی بر تکنولوژی نامبرینگ C7 بود قادر بوند با شماره گیری پیوسته 09910+mobile number تقاضای تماس با خود را در قالب فرم یک کوته پیام آماده ارسال کنند. البته این سرویس ارزش افزوده (که خود نیز با اختلالاتی همراه بود) چند روز بیشتر قابل استفاده نبود و غیر فعال شد!
دو هفته بیشتر به نوروز 82 نمانده بود که ارائه سرویس ارسال و دریافت SMS شروع شد و شرکت مخابرات اعلام کرد مشترکینی که مایل به استفاده از سرویس پیام کوتاه هستند میتوانند با دردست داشتن آخرین قبض موبایل پرداخت شده ،خود به دفاتر امور مشترکین مراجعه و ثبت نام کنند. البته برای "جلوگیری از تقاضاهای غیر ضرور" مبلغ ناقابل 2100تومان بعنوان "هزینه فعال سازی" در صورت حساب دوره بعد مشترک منظور میشد. بعد از تعطیلات نوروز 82 بود که مدیران خدوم شرکت مخابرات اعلام کردند دیگر نیازی به مراجعه به دفاتر امور مشترکین و ارائه مدارک و پرکردن فرم ثبت نام نیست و شهروندان میتوانند به روابط عمومی شرکت مخابرات تلفن بزنند تا سرویس SMSشان فعال شود!
:: اختلالات شروع شد
ظاهرا قسمت نیست شهروندان توفیق استفاده از یک خدمت ساده و بی دردسر را از شرکت مخابرات و وزارت خانه عریض و طویل پست و تلگراف و تلفن که حالا دیگر به وزارت "ارتباطات و فناوری اطلاعات" تغییر نام داده بود داشته باشند ! در زیر به اختصار برخی از این اختلالات را بررسی میکنیم:
- پیجر بد
سرویس ارزش افزوده و کاربردی پیجینگ که مشترکان تلفن ثابت و بی موبایل را قادر به ارسال SMS میکرد چند روز بیشتر ارائه نشد (آنهم دست و پا شکسته) به این صورت که در بیش از نیمی از BTS ها و اکثر سوئیچ های PSTN محلی شماره 09910 تعریف نشده بود و سرویس ارائه نمیشد!
- وجدان درد نمایشی؟
پس

	" ساعت 17:20 جمعه 8 خرداد 83 بود که زلزله 5 ریشتری ای در حوالی چالوس در شمال تهران واقع شد و پس لرزه نسبتا قویش در تهران حس شد بلافاصله شبکه مخابراتی تلفن ثابت و همراه تهران فلج شد و امکان ارسال یک پیام نوشتاری کوتاه روی شبکه ای که مدیران لایق مخابراتی ادعا میکردند "ترافیک و محدودیت پهنای باند ندارد" مقدور نبود !... "

از راه‌اندازى سيستم ارسال پيام كوتاه ، تعدادى از مشتركان اين سرويس از تاخير چند ساعته و حتی چند روزه در رسيدن پيام خود به مقصد گلايه میکردند که مهندس “رستمي” مدیر و مجری SMS Center شرکت مخابرات در تاریخ 6 خرداد 82 طی گفت‌گو با خبرگزارى دانشجويان ايران (ايسنا) این اختلالات را اینگونه توجیح کرد که:« وجود اين تاخير با حجم بالاى ترافيك شبكه طبيعى است؛ چرا كه به محض ذخيره‌ پيام در سوييچ، قسمت اعظم كار شروع مى‌شود و ايستگاه‌هاى راديويى اقدام به جستجوى شخص مى‌كنند و نهايتا پيام فرستاده مى‌شود، اما به دليل ترافيك در كانال‌هاى كنترلى، اين پيام با تاخير فرستاده مى‌شود.» که این توجیه گنگ و غیر فنی مدیر فنی SMS Center کشور با ادعاهای قبلی خودش و مدیران بالاترش که در گفتگو با رسانه ها که اعلام کرده بودند "شبکه SMS محدودیت ترافیک و پهنای باند ندارد" در تناقض بود.
وى بعدها درباره‌ى چگونگى برطرف شدن اين اختلالات توضیح داد :« بايد كانال‌ها گسترش پيدا كند و سايت‌هاى BTS توسعه يابند. با برطرف شدن ترافيك شبكه، SMS نيز تسريع و ضريب تاخير كمتر خواهد شد!» وىخاطرنشان كرد:« چون اين سيستم جديد است، به تدريج اشكالات خود را نشان مى‌دهد و به مرور پارامترهاى مربوط شناسايى و برطرف مى‌شود.» مدیران مخابرات پیشتر علت خرید SMS Center از یک شرکت چینی و کنار گذاشته شدن محصول تیم دانشگاه شریف را وجود اختلال در محصول ایرانی به سبب زیر بار نرفتن عنوان کرده بودند و گفته بودند "نمیتوانند مشترکان را موش آزمایشی کنند" این منطق و وجدان مدیران مخابرات قابل تجلیل است اما این جمله مهندس رستمی که « چون اين سيستم جديد است، به تدريج اشكالات خود را نشان مى‌دهد و به مرور پارامترهاى مربوط شناسايى و برطرف مى‌شود» در تناقض با وجدان دردهای مدیران خدوم مخابرات میباشد!
اگر بنا بود محصول ZTE چین هم با سعی خطا و زیر آزمون بردنش بوسیله مشترکان دیباگ و اصلاح شود و مشترکان "موش آزمایشی" شوند چرا مخابراتی های عزیز همان محصول تیم مربوط به دانشگاه شریف را انتخاب نکردند که هم ارز بری و وابستگی به چینی ها را نداشت و هم در نهایت ایران را صاحب فناوری تولید SMSc میکرد؟ (بماند که گفته شد بجز دانشگاه شریف مرکز تحقیقات مخابرات هم فعالیت های نسبتا خوبی در این زمینه داشته و آنهم کنار زده شد)
-SMS نا امن است
بحث امنیت و غیر قابل شنود بودن مکالمات در همه بسترهای مخابراتی جزو اولیه ترین اصول طراحی و مهندسی شبکه مطرح است و بستر SMS با توجه با ایجاد شبکه مدیریت بحران شهری،شبکه اطلاع رسانی مدیران امنیتی و انتظامی نیروی انتظامی و غیره با تکیه به شبکه کوته پیام اهمیت امنیت این بستر را دو چندان میکند، زمستان سال گذشته بود که اعلام شد مرکز کوته پیام شرکت مخابرات بعنوان سرویس ارزش افزوده اقدام به راه اندازی وبسایتی برای دریافت و ارسال SMS از طریق اینترنت و کامپیوتر کرده است تا اینجای خبر همه چیز خوب است اما مشترکینی که برای تست و استفاده از این سرویس وارد این سایت میشدند با کمی دقت متوجه میشدند که بعد از Login کردن مشترک به سایت URL صفحه کنترل پنل ارسال و دریافت SMSشان همان نشانی وبسایت بعلاوه شماره موبایل خودشان است و آنها میتوانند بسادگی و بدون نیاز به دانش و تخصص خاصی در زمینه هک و نفوذ با تغییر عدد بالای صفحه با شماره موبایل شخص دیگری وارد کنترل پنل او شده و قادر به خواندن پیام های دریافتی از طرف او و یا ارسال پیام با شماره قربانی هستند ! تصور کنید به چه راحتی و تنها با اتصال به اینترنت قادر بودید از شماره دیگران به هرکس SMS بزنید یا SMSهای شخصی و گاه محرمانه افراد رابخوانید!!!
این بار هم مدیر لایق و متخصص مرکز کوته پیام مخابرات موضوع را از طریق خبرنگاران مطلع شد و بجای اصلاح این باگ صورت مسئله را پاک کرد و سایت را غیرفعال کرد!!!
- عید شما مبارک!
مورد اختلالات فقط محدود به آغاز ارائه سرویس نیست و در عید نوروز 83 به اوج خود رسید به طوری که در آغاز سال شبکه به معنای واقعی "مقلب القلوب" شده بود،همه مشترکان به زبان و نثر خود پیام تبریکی آماده کرده بوند که در زمان تحویل سال نو به دوستان و اقوام و آشنایان خود ارسال کنند اما درست در زمانی که توپ تحویل سال در شد تلنگِ SMS Center چینی مخابرات هم در رفت و نه SMSای ارسال میشد و نه دریافت !!! این در حالی بود که مهندس رستمیِ مسئول SMSC شرکت مخابرات ايران در تاريخ ۲۷ اسفند ۸۲ (يعنی ۳روز مانده به تحويل سال نو) در مصاحبه ای با خبرگزاری ايسنا اظهار کرده: در ايام تعطيلات، بحران خاصی برای ارسال و دريافت پيام كوتاه پيش بينی نمی‌شود و نياز به تمهيدات خاصی در اين زمينه وجود ندارد!!!
- زلزله SMS Center را هم لزراند!
ساعت 17:20 جمعه 8 خرداد 83 بود که زلزله 5 ریشتری ای در حوالی چالوس در شمال تهران واقع شد و پس لرزه نسبتا قویش در تهران حس شد بلافاصله شبکه مخابراتی تلفن ثابت و همراه تهران فلج شد و امکان ارسال یک پیام نوشتاری کوتاه روی شبکه ای که مدیران لایق مخابراتی ادعا میکردند "ترافیک و محدودیت پهنای باند ندارد" مقدور نبود !
جالب است بدانید که قبل و بعد از این زلزله مدیران امنیتی و امداد و نجات و استانداری تهران به زیر ساخت SMS بعنوان یک بستر مناسب برای برقراری ارتباط و مدیریت بحران نگاه میکنند و حتی قرار است بزودی شبکه مدیریت بحران استانداری تهران مبتنی بر زیر ساخت GSM و بستر SMSاش راه اندازی خواهد شد،بستر و زیرساختی که قدرت اطمینان و ثباتش را در پس لرزه یک زلزله در چند صد کیلومتری تهران نشان داد!!!
بعد از این جریان سید احمد معتمدی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ سوال خبرنگاری که پرسیده بود چرا شبکه مخابراتی تهران بعد از زلزله مختل شد گفت "این موضوع طبیعی است چرا که در همه جای دنیا شبکه های ارتباطی با یک ضریب تقاضایی طراحی میشوند و طبق آن ضریب بنا نیست همه مشترکان بتوانند در آن واحد با یکدیگر تماس داشته باشند" !!!
:: جمعه بدون SMS !
ظهر جمعه 14 دی ماه 83 افتخار دیگری نصیب مدیر مرکز SMS شرکت مخابرات و SMS Center چند صد میلیون دلاری چینی اش شد : به ناگاه امکان ارسال و دریافت کوته پیام برای یک میلیون و چهارصد هزار مشترک SMS مختل شد،به همین سادگی!
پارادوکس:
ساعت ۱۴:۳۰ همان روز خبرگزاری دانشجويان ايران طی خبری در مصاحبه با مسئولان مربوطه (؟!) علت اصلي اختلال در ارسال و دریافت SMS را "پر شدن فايل لاگ های تقاضا" عنوان کرد و قول برطرف شدن مشکلات تا دو ساعت بعد را داد که البته بجای دو ساعت وعده داده شده 9 ساعت بعد تا حدودی برطرف شد و با وجود گذشت یک هفته از آن روز

	" ظهر جمعه 14 دی ماه 83 افتخار دیگری نصیب مدیر مرکز SMS شرکت مخابرات و SMS Center چند صد میلیون دلاری چینی اش شد : به ناگاه امکان ارسال و دریافت کوته پیام برای یک میلیون و چهارصد هزار مشترک SMS مختل شد،به همین سادگی!... "

هنوز هم گاها این اختلالات در بعضی مناطق و برای برخی مشترکین ایجاد میشود.
پرشدن لاگ فايل تقاضاها و اختلال سرويس در سرورهای رها شده و فاقد مديريت فنی حرفه ای امری طبيعی و مرسوم شده است اما بايد ديد چرا باید سرور کوته پيام یک کشور بدون نظارت و کنترل مدیر فنی آنقدر رها شود که حجم فايل ثبت تقاضاهای مشترکين به حدی برسد که هارد سرور را پر کند تا که عملکرد سيستم را مختل شود؟! مطمئنا مهندس رستمی بعنوان مدیر و مجری مرکز SMS کشور و کارکنانش بجز مصاحبه های وقت و بی وقت و گلایه از بی فرهنگی مشترکان در بکارگیری SMS موبایل های یک میلیون تومانی مشترکانش، ارسال وقت و بی وقت پیام های تبلیغاتی و Spam و کسب درآمد مضاعف از این طریق و add کردن شماره مشترکینی که 2100 تومان بابت جبران زحمت فعال سازی و اضافه شدن شماره موبایلشان در لیست کاربران که یکی از اولیه ترین و عمومی ترین سرویس های است که در همه جای دنیا رایگان و به همه مشترکین عرضه میشود موظف به رسیدگی و بازدید فنی مرتب از سرور، Backup و Truncate مرتب Log file و اجرای آزمون مرتب و همیشگی سرویس هستند تا با تماس تلفنی خبرنگاران تازه از اختلال در سرویسشان مطلع نشوند.
اما موضوع به اينجا ختم نميشود چرا که در ساعت ۱۶:۴۰ ايسنا اقدام به انتشار مصاحبه مهندس رستمی مسئول SMS Center ایران ميکند و اينبار رستمی دليل اختلال را ناشی از "از اضافه بار و ترافيك بالاي شبكه" اعلام ميکند که اين در تناقض با مصاحبه ۲ساعت قبل همکارانش و بديهيات تحليل شبکه است چرا که تمامی مدیران و کارشناسان و حتی دانشجوهای رشته مخابرات میدانند که روز جمعه بعلت تعطيل بودن خلوت ترين و آرام ترين روز شبکه از نظر ترافيک شبکه و میزان ترزنکشن هاست. مشترکين کمترين ميزان مکالمه را دارند و کمتر از هميشه SMS ارسال ميکنند ، دقيقا به همين دليل است که هميشه تغييرات شبکه اعم از سخت افزاری و نرم افزاری روزهای پنجشنبه و جمعه انجام ميشود !
ظهر جمعه هفته گذشته هم مثل اکثر جمعه های دیگر یک روز آرام و خلوت بود، نه عید و جشن و خبری در کار بود و نه پیام زنجیره ای (Hoax)ای که بخواهد به شبکه 3/5 میلیون کاربری کشور ترافیکی تحمیل کند!
اعلام شد که شرکت مخابرات ایران بابت SMS های نا موفق و ارسال نشده روز جمعه 60 میلیون تومان سود از دست داده و به نوعی متحمل ضرر و زیان شده !
بابا هکر!
لایسنس خریداری شده ایران از ZTE چین برای یکمیلیون مشترک بود اما حالا یک میلیون و چهارصد هزار مشترک در دیتابیس SMS Center وجود دارند ! پیش از این مهندس رستمیِ قصه ما در لابلای گفتگو و مصاحبه هایش با خبرنگاران با افتخار سرش را بالا میگرفت و میگفت که "ما بجای ارز بری و خرید مجدد لایسنس برای مشترکان جدید از ZTE چین به دیتا بیس سرور SMS Center نفوذ کردیم و با هک و کرک کردن نرم افزار رابط آن تعداد بیشتری از حق لایسنس و قراردادمان با چینی ها را بدون پرداخت یک دلار اضافه کردیم" فراموش نکنیم که شرکت مخابرات برای اضافه کردن مشترک به بانک اطلاعاتی بدون لایسنس و کرک شده اش اکماکان از مشترکان هزینه ثبت نام میگیرد و از آن مهمتر از اخلاق و عرف معمول کرک کردن و استفاده از سرویس های لایسنس دار که مهندس رستمی آن را "هک و کرک" نامیده دزدی و غیر اخلاقی است و در شان شرکت مخابرات دولتی یک کشور نیست !
باید بررسی شود که چرا مهندس رستمی به خود اجازه داده اعتبار و هویت شرکت مخابرات دولتی کشور را با کرک کردن لایسنس SMS Center زیر سوال ببرد و به مشترکینی که بابت فعال سازی و استفاده از این سرویس هزینه مضاعف پرداخت میکنند سرویس مختل و بی کیفیت ارائه کند ؟
::سرویس های که ارائه نشدند
- سرويس Automatic call distribution) ACD )جـــزو سرويس‌های ارزش افزوده است كه به مردم عادی اين امكان را می‌دهد كه شماره موبايل مورد نظر خود را page (صدا) كنند. به اين معنی كه مشترك PSTN يا تلفن ثابت با گرفتن شماره (09910) به مركز SMS وصل می‌شود. در چنين حالتی، سيستم به طور اتوماتيك از تلفن كننده، شماره موبايل مقصد را درخـــــواست می‌كند. پس از اعلام شماره از سوی گوينده، مركز SMS به صورت خودكار به شماره مقصد زنگ می‌زند و از طريق پيام كوتاه به وی اطلاع می‌دهد كه با شماره تلفن ثابت درخواست كننده تماس بگيرد.
- يكی از قابليت‌های ارزش افزوده سرويس ACD آن است كه مشتركان تلفن ثــــابت يا موبايل می‌توانند با شماره گيری 09911 به اپراتور مركز SMS وصل شده و ارسال يك پيام خاصی را برای چندين مقصد درخواست كنند. البته لازم به يادآوری است كه درخواست paging و ارسال پيام به چند نفر بــــرای مشتركان موبايل هم امكان پذير است.
- يكــــی از سرويس‌هايی كه مركز SMS میتواند در اختيـــار مشتركان قرار می‌دهد، ارسال پيام كوتاه از طريق web است. یعنی افراد از هر جای دنیا میتوانند با استفاده از پروتکل TCP/IP اقدام به ارسال و دریافت SMS کنند. این سرویس برای سیستم ها و ادارات و شرکتهایی که نیاز به مکانیزم اعلام خبر یا اخطار دارند بسیار مناسب است.
-كسانی كه برای خود صندوق پستی الكترونيكی (e-mail) دارند می‌‌توانند به كمك SMS از دريافت email خود آگاه شوند .
-سرویس ارزش افزوده اعلام اخبار و رویدادهافوضعیت های آب و هوا و موجودی بانکی و سهام و وضعیت حرکت و رزرو جا در اتوبوسها و قطارها و هواپیماها و رزرو بلیط سینماها
-امکان ارسال و دریافت مستقیم ایمیل بواسطه SMS
-نظرسنجی و رای گیری با SMS
-بازی های آنلاین و مسابقه با SMS
-ارسال و دریافت پیام از پیام رسانهای اینترنتی (IM) مانند یاهو مسنجر. سرویس های ارزش افزوده بالا (ودهها سرویس ریز و درشت دیگر) را میتوان بر روی بستر SMS و با اختصاص یک لینک IP به SMS Center به مشترکین ارائه داد که تا کنون شرکت مخابرات ایران و مدیریت SMS Center تلاشی برای ارائه ان نکرده اند تا جایی که دو-سه شرکت تحقیقاتی خصوصی با اختصاص یک خط موبایل عادی و اتصالش با استفاده از یک GSM Modem به یک سرور همیشه آنلاین برخی از سرویس های بالا را دست و پا شکسته و با تحمل هزینه ارسال و دریافت پیام به مردم ارائه میکنند.