اخبار داخلی فرهنگ و هنر خانواده گریگوریان، 4 نسل موسیقیدان

هموطن , جمعه 7 بهمن 1384

خانواده گریگوریان، 4 نسل موسیقیدان

4 نسل درخانواده گریگوریان به عنوان موسیقیدان به فرهنگ وهنرایران خدمت کرده‌اند.

4 نسل درخانواده گریگوریان به عنوان موسیقیدان به فرهنگ وهنرایران خدمت کرده‌اند. جد این خانواده لئون گریگوریان 5 پسر داشت به نام‌های هراچ، روبن و آسیک (از همسر اول)‌هانری و زاره (زاریک) از همسر دوم. لئون در سال 1886 در تبریز به دنیا آمد و در سال 1894 وارد مدرسه ابتدایی هایکازیان – تامادیان ارامنه در تبریز شد...
او از کودکی عشق شدیدی برای آواز و نواختن ساز داشت و این ذوق باعث شد تا در سن 17-16 سالگی در موسیقی موفقیت درخشانی را کسب کند.
لئون دوره ابتدایی را در سال 1904 به اتمام رساند و همان سالهای تحصیل زیرنظر استاد ویلن آرداشیس درهوانسیان تلمذ کردد و بعدا به صورت خودآموز در هنر موسیقی زیرنظر استاد ویلن تبحر یافت. به این ترتیب برای تکمیل هنر نوازندگی ویلن در سال 1907 عازم تفلیس شد و در مکتب استاد ویلن "واسیلیو روس" به تعلیم ویلن پرداخت. سپس برای ادامه آموزش موسیقی لئون در سال 1910 به بروکسل عزیمت کرد. معاون هنرستان موسیقی بروکسل ویلنسیت مشهور پروفسور تامسون گیساک ورویر نام داشت.
لئون از ورویر درس خصوصی ویلن می‌گرفت و تئوری و‌هارمونی موسیقی آواز را از پروفسور براخسلمان، آهنگساز و استاد مشهور همان هنرستان فرا می‌گرفت. به این ترتیب لئون توانست در عرض 2 سال مهارت خوبی در تئوری و عملی موسیقی کسب کرده در سال 1912 به تبریز برگردد و در همان سال عهده دار دروس موسیقی و آواز مدارس حوزه خلیفه گری و آرامیان تبریز شود. سپس ارکستر سمفونی " سالن " را که اولین ارکستر تبریز بود تاسیس کرد و اولین اپرای زبان فارسی را به نام " آنوش " روی صحنه آورد.
لئون گریگوریان در مدت زمان طولانی آوازها و سرودهای بسیاری را تنظیم کرد و بهترین شوق و ذوق خود را در عرصه موسیقی و آموزش آن ارائه داد.
لئون در سال 1950 به تهران منتقل شد و در تهران نیز به فعالیت موسیقی خود ادامه داد.در 24 مارس 1957 هنگامی که برای شرکت در مجلس ختم یکی از اقوام گرد آمده بودند، لئون برمی خیزد و شعر "مرگ من" اثر پطروس روریان شاعر ارمنی را می‌خواند که مصرع مضمون آخر آن چنین است: اگر آثار من از روی زمین محو شود آن وقت است که من نیز می‌میرم. این بگفت و لب فرو بست. روحش شاد.
آنوش اسم اپرایی است که آرمن تیکرانیان آن را تصنیف کرد که لیبرتوی آن از شاعر مشهور ارمنی هوانس تومانیان است.
3 پسر لئون به نام‌های هراچ و روبیک و آسیک (از همسر اول) اول مدرسه حوزه خلیفه گری ارامنه آذربایجان را تمام کردند و سپس هراچ به بلژیک سفر کرد و بعد از تحصیل در رشته مهندسی شیمی به ایران بازگشت و در سمت رئیس کارخانه‌های قند شاه آباد و ورامین و میاندوآب مشغول کار شد.
او این سمت را تا سال 1994 عهده دار بود تا این که مرگ نابهنگام او را به کام خود گرفت. هراچ قبل از عزیمت به بلژیک موسیقی را با کمال جدیت پیگیری می‌کرد و فلوت می‌نواخت و در تبریز در کنسرت‌های موسیقی همیشه شرکت می‌کرد.
روبن (روبیک) از کودکی از پدر درس ویلن آموخت و در کنسرت‌های موسیقی مرتب شرکت می کرد. استعداد و نبوغ موسیقی او غیر قابل بحث است. در تبریز و سپس در تهران کلاس‌های درس موسیقی بنا نهاد و در این کلاس‌ها هنرآموزان زیادی شرکت می‌کردند. روبیک در جنگ جهانی دومبه تهران منتقل شد و از پروفسور اوربانوس درس‌هارمونی گرفت. چه در تبریز و چه در تهران کنسرت‌های متعددی را برگزار کرد. روبیک در تهران در ارتقای سطح آموزش موسیقی برای ایرانیان خدمت بزرگی را ایفا کرد.
او چندین مجموعه از آوازهای محلی را تنظیم و سپس منتشر کرد. همراه‌هانری (برادرش) و دیمیتری کاراپتیان و روبن صافاریان کوارتت زهی تهران را تشکیل داد و بعد از عزیمت‌هانری به آمریکا واهه خوجایان جای او را گرفت؛ اکنون واهه خوجایان که خود از شاگردان ممتاز روبیک بود، یکی از بزرگترین و مشهرترین ویلنیست‌ها و رهبرهای ارکستر سمفونی است.
روبیک در تهران در کار موسیقی موفقیت بی نظیری را بدست آورد. او در عرصه موسیقی به قدری پیشرفت کرد که اول به عنوان معاون و بعد از چند سال به عنوان مدیر هنرستان عالی موسیقی تهران منصوب و عهده دار رهبری ارکستر سمفونیک تهران شد.
روبیک ردیف سویتهای ایرانی را تصنیف و برای این اثر جایزه دریافت کرد. چند سالی در سمت‌های فوق الذکر خدمت می‌کرد تا این که در سال 1951 همراه خانواده خود به شهر بوستون آمریکا منتقل شد. قبل از سکونت در آمریکا او در پاریس دوره‌های در "اکول دوموزیک" و سپس ناسیونال کنسرواتوار 2 موزیک گذراند. روبیک در بوستون به عضویت هنرستان موسیقی درآمد و به مدت 27 سال تمام به آموزش ویلن و اداره موسیقی مجلسی و رهبری ارکستر سمفونیک و گروه کر مربوطه پرداخت.
در سال 1953 کوارتت زهی " گومیتاس " را تاسیس کردد و نوازندگی ویلن اول آن را به عهده گرفت و بعد از 2 سال انجمن گروه کر " گومیتاس " را در بوستون بنا نهاد و به مدت 36 سال تمام این انجمن کنسرت‌های متعدد اجرا کرد و به این ترتیب توانست موسیقی گومیتاس و سایر آهنگسازان بزرگ ارمنی را برای ارامنه آمریکا عرضه کند.
همچنین مدیریت و رهبری ارکستر سمفونیک پورتلند و ارکستر سمفونیک بانوان بوستون و گروه موسیقی مجلسی نیوانگلند را به عهده گرفت. به عنوان رهبر مدعو روبیک در کشورهای مختلف ارکسترها و گروه‌های کر مختلف را رهبری کرد. آرام خاچا طوریان در مورد او چنین اظهار نظر می‌کند:
" به نظر من روبیک گریگوریان آهنگساز ارمنی / آمریکایی یک آهنگساز بزرگ است ". با این یک جمله آرام خاچاطوریان به روبیک ارزش جهانی بخشید. آرام خاچاطوریان همچنین اضافه کرد " او کیفیت عالی و نبوغ و مشخصه فردی و الهام بخشی و مهارت و وجه ملی و ایرانی را دارد."
روبیک یکی از موسسان انجمن دوستداران فرهنگ ارمنی است. این انجمن هر ساله در سالن سمفونی بوستون شب‌های ارمنی را با همکاری ارکستر بوستون پاییز برنامه‌های موسیقی اجرا می‌کند. شب‌های مزبور را روبیک هر ساله مدیریت می‌کرد و رهبری ارکستر را به عهده می‌گرفت و آهنگسازان بزرگ ارمنی را که از ارمنستان و سایر نقاط دنیا دعوت می‌شدند، معرفی می‌کرد. در شب افتتاح " شب‌های ارمنی " روبیک ارکستر را رهبری کرد و برادرش‌هانری نقش تکنوازی کنسرتو ویلن خاچاطوریان را برعهده داشت.
آخرین اثر روبیک سمفونی شماره 4 به نام باداراگ است. روبیک این اثر را در سال 1962 شروع کرد و در سال 1990 به اتمام رساند. سمفونی باداراگ یک اورتوریوئی است مبتنی براساس باداراگ اثر گومیتاس و در اصل 4 قسمت دارد به این معنی:
قسمت اول: خدای مقدس
قسمت دوم: مقدس ـ مقدس
قسمت سوم: خدای ما
قسمت چهارم: فقط مقدس
این اولین تجربه‌ای است که در فرم اوراتوریوی سمفونیک برای ارکستر سمفونی و گروه کر بزرگ و تک‌خوان‌ها (تنور و باس باریتون و سوپرانو و متسو سوپرانو) تصنیف شده است. این یک اثر عظیم و شکوهمند است که روبیک 28 سال تمام روی آن کار کرد.
چارلز مونش رهبر ارکستر سمفونیک بوستون باداراگ تنظیم شده روبیک روی اثر گومیتاس را بررسی کرده و اعلام کرد " من خیلی خوشحال هستم که این اثر را بسیار جالب یافتم. موسیقی آ ن بسیار زیباست و تنظیم آن با کمال مهارت و سلیقه انجام شده است. به نظرم این یک اثری است که ملت ارمنی برای آن ارزش والائی را قائل خواهد شد".
اثر مزبور در تاریخ 4 نوامبر 2001 در سالن سمفونی بوستون اجرا و با استقبال شنوندگان روبه‌رو شد. در این کنسرت اعضای ارکستر سمفونی بوستون و گروه کر « پرو موزیکا » و 4 نفر تک خوان به رهبری لئون، پسر روبیک، شرکت کردند. این اثر 2 ساعته با موفقیت به پایان رسید و مطبوعات مختلف ازجمله روزنامه بوستون گلوب آن راتحسین کرد و نوشت این یک اثر بزرگ است که با مهارت کامل آفریده شده و شنونده را به آسمان‌ها پرواز می‌دهد...
امروزه با داراگ مراسم مذهبی است که در کلیسا برای تجلیل از مقام عیسی مسیح برگزار می‌شود.
باداراگ در موسیقی مذهبی ارامنه سابقه تاریخی دارد و این فرم موسیقی را با اوراتوریوی vaspess رانمانینف مقایسه می‌کنند و باداراگ گنجی است که از زمان باستان به ارث رسیده و هرگز از بین نخواهد رفت.
در 17 نوامبر 2002 اوشین گرگوریان (برادرزاده روبیک گریگوریان) رسیتال آوازی را اجرا کرد و در این فرصت در هنرستان موسیقی بوستون بورسی به نام « روبیک گریگوریان » ایجاد شد.همچنین در سال 1999 در انجمن فرهنگی ارامنه در آرلینگتون بوستون طبقه دوم به نام سالن موسیقی روبیک گریگوریان نامیده و افتتاح شد.

آسیک
در تبریز در کنسرت‌های پدر روبیک شرکت می‌کرد. او سازهای مختلف را با کمال مهارت می‌نواخت سالهای متمادی در تبریز با نواختن ارگ با کر کلیسا همراهی می‌کرد ولی متاسفانه در تهران عرصه موسیقی را ترک کرد.
لئون گریگوریان باردوم در سال 1923 با دوشیزه نکتار باغداساریان، فارغ‌التحصیل حوزه خلیفه گری ارامنه آذربایجان ازدواج کرد. نکتار از سنین کودکی در موسیقی استعداد و علاقه شدیدی داشت در تبریز نکتار از دوشیزه سونیک آمادونی پیانو یادگرفت سپس نزد پروفسور آلمانی زوسمان به تعلیم پرداخت. حاصل ازدواج لئون با نکتار دوپسر بود به نام‌های‌هانری و زاره (زاریک). استعداد و هنر موسیقی در این خانواده موروثی و خدادادی است و این عجیب و غیرعادی نیست که‌هانری و زاریک نیز از این استعداد والدین و برادران برخوردار شدند.
هانری و زاریک نیز تحصیلات متوسطه و دانشگاهی را در تهران و آمریکا گذراندند.

هانری گریگوریان
ویلن اول ارکستر مینسوتا و تکنواز و موسیقیدان ارکستر مجلسی و فارغ‌التحصیل موسسه «لونجی» فعالیت خود را به عنوان موسیقیدان ادامه می‌دهد. این فعالیت را او از سنین نوجوانی در ایران شروع کرد و در سال 1948 در لونجی به حد عالی رساند.‌هانری در تبریز متولد شد و والدین او استادان ماهر موسیقی بودند.
او در 14 سالگی وارد هنرستان عالی موسیقی تهران شد و آموزش ویلن را نزد کارل روبک کنسرت مایسترودی ارکستر سمفونی پراگ ادامه داد و هنرستان را با مدارک عالی به اتمام رساند.در اواخر سال 1948‌هانری به آمریکا عزیمت کرد و با ملاقات با وولف وولفینسون استاد معروف ویلن و عضو دانشکده لونجی تشویق شد.
او تحصیلات خود را با به دست آوردن بورس در لونجی ادامه داد. ‌هانری در سن 24 سالگی آموزش را در سال 1948 شروع کرد، او می‌گوید: استاد اصلی من وولفینسون بود، او برای من کارهای بزرگی را انجام ودرس خوبی را داد و موقعیت‌هایی فراهم کرد تا کنسرت‌هایی بدهم و به خصوص به من توجه خاصی داشت.
به غیر ازنوازندگی ویلن،‌هارمونی را نزد ملویل اسمیت و موسیقی مجلسی پیانو را نزد مارجری چرگاسکی آموزش دید. ‌هانری در مورد لونجی چنین می‌گوید: من دوست داشتم در لونجی تحصیل کنم، همه چیز برای من مناسب بود یعنی کیفیت عالی و محیط بسیار دوستانه و تدریس شخصی و خیلی چیزهای دیگر.‌هانری گواهینامه عالی را در سال 1952 از لونجی دریافت کرد و تحصیلات خود را در دانشگاه بوستون ادامه داد و به دریافت لیسانس و فوق لیسانس نایل آمد.هانری در سال 1955 بوستون را ترک کرد و به ارکستر مینیاپولیس (اکنون مینسوتا) ملحق شد.
اکنون بیشتر از 40 سال است که عضو ویلن اول‌های این ارکستر است به غیر از کار فشرده در نوازندگی ویلن در ارکستر او به عنوان استاد و تکنواز و موسیقیدان ارکستر مجلسی انجام وظیفه می‌کند.‌هانری از سال 1966 الی 1968 به مدت 2 سال به عنوان کنسرت مایستر و در ارکستر مجلسی سنت پل دوم انجام وظیفه کرد.
به عنوان تکنواز او همراه ارکستر سمفونیک سیویک بوستون و نیز ارکستر بوستون پاپز ظاهر شد. هنگامی که کنسرتو ویلن خاچاطوریان را در سال 1952 نواخت، جراید او را با ویلنیست مشهور روسی دیوید اویستراخ مقایسه کردند.‌هانری همراه ارکسترهای سمفونیک مینسوتا و تهران و ایروان به عنوان تکنواز ظاهر شده است. در ایروان ارکستر به رهبری برادرش روبیک برنامه را اجرا کرد.
با توجه به حرفه ویلنیستی و تحصیل در لونجی‌هانری می‌گوید اگر حالا نیز معیارها در لونجی در سطح بالا مانده باشد، همانطور که در سالهای 50 حاکم بود، بدون شک من به جوان با استعداد سفارش می‌کنم در لونجی مشغول درس خواندن شود.